Je hoort en ziet hem de laatste tijd steeds vaker: Albert Einstein’s prachtige uitspraak: “We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them”. Einstein had een groot doorzicht op het geheel. Iets wat je alleen kunt realiseren als je naar grote verbanden kijkt.
Grote onderlinge verbanden en keuzes maken
Als je de grote verbanden ziet, is het makkelijker de kleine verbanden een plek te geven. Helaas is het andersom veel moeilijker. De delen combineren of interpreteren, is veel lastiger. We komen al snel in een oerwoud van tegenstrijdigheden, lastige keuzes en moeilijke beslissingen terecht. Voortdurend maken we keuzes en nemen we beslissingen die we zelf kunnen rationaliseren. Elke keuze sluit ook vaak een andere uit. Een keuze kan daarmee ook een potentieel slechte zijn. Maar geen keuze, is mogelijk nog dramatischer.
Problemen oplossen levert een volgend probleem
Dit type denken is met name ontwikkeld om dingen te vereenvoudigen. Focus, het MBA denken, werd in de 2e helft van de vorige eeuw populair. Je gaat sneller, maar kom je er ook verder mee? We doen net alsof we in een lineaire wereld leven. Alsof alle problemen los van elkaar bestaan. Dat is natuurlijk niet zo. De keus die iemand maakt of niet maakt, beïnvloedt veel situaties buiten die keuze om. Er ontstaat een complex netwerk van interactiviteit. Door kleine problemen een voor een op te lossen ontstaat er tijdelijke ontspanning op dit probleem maar vloeit het automatisch naar een nieuw probleem. Eigenlijk los je het probleem dus op met een nieuw probleem.
Omgaan met complexiteit door de spanning te beschrijven
Probeer je eens voor te stellen wat er gebeurt binnen bedrijven met verschillende afdelingen. Allemaal met hun eigen problemen. Niet meer natuurkundig complex, maar we maken het zelf gecompliceerd. Soms moeten we dus onderkennen dat we een complex aan problemen hebben. De beste manier om met complexiteit om te gaan, is om de spanning te beschrijven. In die spanning kunnen we dan continue op zoek naar het nieuwe evenwicht. Een evenwicht dat niet duurzaam zal zijn. Elke keer dat we iets aan de balans veranderen, verandert er ook iets in de spanning. Het mooie is echter dat je, doordat je op een hoger niveau de spanning balanceert, veel onderliggende problemen als vanzelf oplost. Het is dus mooier om een complex van problemen te beschrijven in een dilemma dan een analyse te maken van één probleem.
Wat is er werkelijk aan de hand en waar ligt het meest logische antwoord?
De politie heeft tot taak om het aantal ongelukken als gevolg van fietsen zonder licht terug te dringen. De politie definieert dit als een probleem; we hebben niet voldoende “blauw” op straat. Een internal audit team gaat aan de slag om het proces nog eens goed door te nemen, hoe krijgen we meer “blauw” op -het fietsen zonder licht- probleem? De vraag is of de oplossing die uit dit probleem komt niet een nieuw probleem gaat creëren?
Laten we de Einstein-methode eens proberen. Wat is er nou echt aan de hand? We kunnen ook vanaf een ander breder perspectief naar dit probleem kijken. Fietsen zonder licht is wat de politie vanuit haar taak definieert maar eigenlijk ontstaan de problemen door slechte zichtbaarheid van fietsen omdat mensen slordig zijn met het repareren van hun lampje of te lui zijn om het aan te zetten. De doorbraak is te vinden in de fietsenmarkt. Heel simpel, alle onderliggende problemen oplossend. Door het frame verlichtend te maken, is elke fiets prima zichtbaar en wint iedereen: de onveilige fietser, de politie die geen toezicht hoeft te houden en de fietsindustrie die zich maatschappelijk verantwoord gedraagt. Zo is er dus geen win-loosesituatie meer; iedereen wint.
Jenny Elissen
Auteur “from big ideas to giant leaps”